قرار دلها

شایستگی‌ها
اما در این قسمت، به ویژگی‌هایی اشاره می‌شود که هر چند ضروری و از اصول همتایی و کفویت، محسوب نمی¬شوند، اما از صفات خوبِ افراد و فضایل او شمرده می‌شوند و داشتن چنین شرایطی به بهبودی رابطه‌ها، می‌افزاید؛ هر چند براساس سیرۀ پیامبر اکرم(ص) و اهل‌بیت(علیهم السلام) به درجۀ اعتبار امور بایسته‌ نخواهند رسید:
شایستگی خانوادگی
انتخاب خانواده سالم و صالح، یکی از موارد بسیار مهمی است که در بین روایات اسلامی مورد تاکید فراوان قرار گرفته است. علاوه بر تأثیر تربیتی‌ای که خانواده بر فرزندان خود دارند، تأثیرات ژنتیکی و همچنین انتقال خصوصیات اخلاقی و رفتاری از طریق وراثت، از مواردی است که می‌تواند در امر ازدواج مورد توجه قرار گیرد.
از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است که می‌فرمایند:
«از خاندان صالح، همسر بگیرید که نطفه، اثر (پنهانی) دارد (یعنی صفت‌ها و حالت‌های پدر و مادر از راه نطفه به فرزند می‌رسد)».۱۲
در جای دیگر پیامبر اکرم(ص) فرمودند:
«به افراد هم‌سنگ و هم شأن خود (از نظر ایمان و اصالت) زن بدهید، زنان سالم و صالحی را برای تولید مثل برگزینید و از ازدواج با زنان زنگی پرهیز داشته باشید؛ زیرا چنین زنانی (زنان ‌زنگی) دارای‌ اخلاقی‌ پریشان ‌و ناهماهنگ هستند».۱۳
پیامبر اکرم(ص) فرمودند:
«برای نطفه‏های خویش و تولید نسل دقت کنید و افراد صالحی را انتخاب کنید؛ زیرا (از نظر سلامت و اثرِ اخلاقی) دایی هم یکی از شریک‌های همسر است و اصالت و شایستگی را حتّی در وضع دایی زن هم می‏توان جست و جو نمود».۱۴
هم‌چنین پیامبر اکرم(ص) فرمودند:
«برای نطفه‏های خود (پرورشِ ‌نطفه) مکان‌ مناسب انتخاب کنید؛ زیرا زنان مانند برادران و خواهران خود، فرزند می‏آورند».۱۵

یک. اهل تدبیر و درایت امور
تدبیر و درایت امور زندگی یکی دیگر از مسائل مهمی است که اگر در فرد نباشد، نمی‌تواند تصمیمات به موقع و درستی را در شرایط حساس و سرنوشت ساز زندگی انتخاب کند، لذا این خصیصه نیز از صفات شایسته‌ای است که بر فضیلت همسران خواهد افزود. پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمودند:
«از ازدواج با زن‌ کودن (کم عقل) بپرهیزید؛ زیرا هم‌نشینی با او مایۀ رنج بوده و فرزندش تباه است».۱۶
و امام صادق(ع) فرمودند:
«به مرد احمق زن بدهید ولی به‌زن احمق شوهر ندهید؛ زیرا ممکن است مرد احمق نجیب و سالم باشد ولی زن احمق، نجیب نمی‌شود».۱۷
پیامبر اکرم(ص) به یکی از یارانش -زید‌بن‌ثابت- فرمودند: «… با دوازده گروه از زنان ‌ازدواج مکن». گفت: ‌‌ای پیامبر اکرم(ص)! آن دوازده گروه کدام‌اند؟ پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «با هَنفَصه و عَنفَصه و شَهبَره و سَلَقلَقه و مَذبوبه و مَذمومه و حَنّانه و مَنّانه و رَفثاء و هَیدَره و ذَقناء و لَفوت، ازدواج نکن».۱۸

دو. سلامتی و جوانی
به غیر از موارد و شرایط خاص، اصل بر این است که فرد جوان با جوان ‌ازدواج کند و از جهت ظاهری دارای سلامتی نسبی باشد. پیامبر اکرم(ص) فرمودند:
«با دختران جوان ازدواج کنید که آنان خوش‌خوترند».۱۹
«با باکره‏ها ازدواج کنید، زیرا آنان دهان‌های خوشبوتر، و رحم‌های پاکیزه‏تر دارند، و سریعتر آموزش می‏بینند، و مهر و مودّتشان برای تحکیم پیوند خانواده استوارتر است».۲۰
البته باید در نظر داشت که در شرایط مختلف، این اصل قابل تغییر است و کلیت ندارد، و تنها یک اصل اوّلی است؛ و در شرایط ثانوی قابل تغییر خواهد بود. بنابراین از گرفتن زن جوان در شرایطی خاص می‌توان صرف نظر نمود؛
مانند جریان جابر‌بن‌عبدالله انصاری که می‌گوید:
«پیامبر اکرم(ص) از من پرسیدند آیا ازدواج کرده‏ای؟ گفتم ‌آری. حضرت فرمود: با چه کسی؟ گفتم: با فلان زن، دختر فلان کس که زنی است بی‏شوهر در مدینه. حضرت فرمودند: چرا با جوانی که با او ملاعبه کنی و او با تو ملاعبه کند ازدواج نکردی؟ (یعنی کسی که بتوانی با او انس بگیری و عشق بازی کنی) گفتم: ای پیامبر اکرم(ص) زنانی تنگ خلق نزد من هستند (منظورش خواهرانش بودند) و من خوش نداشتم که زنی تنگ خلق را نزد آنان بیاورم۲۱ و با خود گفتم که این زن بهتر امورم را جمع می‏کند. حضرت فرمود: کار درستی کرده‏ای و هدایت یافته‏ای…».۲۲

سه. زیبایی نسبی
یکی از اموری که در انتخاب همسر آینده، برای هر جوانی حائز اهمیت است، انتخاب فردی است که از جهت ظاهری دارای زیبایی نسبی باشد؛ اسلام عزیز هم به این روحیهی جمال دوستی، احترام گذاشته و بدان اهمیت داده است.
پیامبر اکرم(ص) فرمودند:
«هر که می‌خواهد زن بگیرد از موی او نیز بپرسد همان طور که از زیباییش می‏پرسد زیرا که مو، یکی از دو قسمت زیبایی است».۲۳
هم چنین فرمودند:
«هیچ مردی بعد از اسلام سودی بالاتر از همسر مسلمان به دستش نرسید که چون به او بنگرد مسرور گردد، چون به او فرمانی دهد اطاعت نماید و در نبودِ شوهر مال او و ناموسِ خود را حفظ کند».۲۴