قرار دلها

فلسفۀ ازدواج و تشکیل خانواده
خداوند بلند مرتبه ‌در قرآن، خلقت زن و شوهر و محبّت و مودّت (دلبستگی) میان آن‌ها را از نشانه‌های حکمت خود معرفی می‌کند.۱ پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند:
«هیچ کانونی در اسلام بر پا نشده است که نزد خداوند محبوب‌تر و عزیزتر از ازدواج باشد».۲
و هم‌چنین امام صادق(ع) می‌فرمایند:
«دو رکعت نمازِ انسانی که ازدواج کرده بالاتر از هشتاد و دو رکعت نمازِ فردی است که ازدواج نکرده است».۳
بشر، نوعی آفریده شده است که زن و مرد در این میان، کامل کنندۀ نیازهای روحی و روانی یکدیگر باشند و هر یک بدون دیگری احساس فقر و نیاز کنند.
دختر در ساختار وجودی خویش خواستار مرد آفریده شده است. او به دنبال تکیه گاه استواری است که در فراز و نشیب زندگی یار، یاور و حامی او باشد.
پسر نیز پس از بلوغ به طور طبیعی سرشار از کشش‌های غریزی است و برای کسب محبت، مراقبت از شهوت و رشد توانایی‌های اجتماعی به همراهی و پیوند عمیق با جنس مخالف نیاز دارد. پس با توجه به نیاز طبیعی دختر و پسر به یکدیگر، ازدواج، پاسخی درست و کامل به این نیاز است که در آن زن و مرد زندگی مشترکی را آغاز می‌کنند و پیمان می‌بندند که هم‌صحبت، یاور و غمخوار یکدیگر باشند.
ازدواج بهترین پاسخ به نیاز‌های عاطفی و جنسی انسان است و نیازهای فراوانی را برطرف می‌کند؛ از جمله مهمترین آثار ازدواج، آرامش و سکون، حرکت به سوی کامل‌شدن دین و معنویت، بقای نسل، توانا شدن در زمینه‌های فردی و اجتماعی، سلامت و امنیت و سرانجام برآورده (شدن) نیاز‌های جنسی، روانی و اجتماعی فرد را میباشد که در ادامه به آیات و روایات و حکمت‌های آن اشاره می‌شود:

یک. زمینه‌ای جهت تمرین و کسب کمالات الهی
هیچ انسانی‌ به تنهایی کامل نیست به همین جهت پیوسته می‌خواهد که نقص و کمبود خویش را جبران کند. جوانان با گزینش همسری شایسته، اسبابِ رشد خود را فراهم کرده و در مسیر زندگی از نظرات، تشویق‌ها و حمایت‌های یکدیگر بهره‌مند می‌شوند.
شهید مطهری(رح) دربارۀ نقش تربیتی ازدواج می‌گوید:
«یک خصایص اخلاقی هست که انسان جز در مکتب تشکیل خانواده نمی‏تواند آن‌ها را کسب کند. [تشکیل خانواده‏] یعنی یک نوع علاقه‌مند شدن به سرنوشت دیگران. تا انسان زن نگیرد و بچه پیدا نکند و آن بچه به ‌شدت عواطف او را تحریک نکند و به فرض در مواقعی که مریض می‏شود او را به هیجان نیاورد یا لبخند بچه دراو اثر نگذارد، علاقه‏مندشدن‌ به سرنوشت دیگران در او پدید نمی‏آید وبا مطالعۀ کتاب، این امر در او پیدا نمی‏شود. تجربه نشان داده است که اخلاقیون و ریاضت‌کِش‏ها که این دوران را نگذرانده‏اند تا آخر عمر یک نوع خامی‌ و یک نوع بچگی در آن‌ها وجود داشته است و یکی از علل این‌که در اسلام ازدواج یک امر مقدس و یک عبادت تلقی شده، همین است در حالی که از نظر مسیحیت، مجرد بودن، مقدس است و ازدواج، پلیدی و کسانی اجازه می‏گیرند ازدواج کنند که تحمل مجرد بودن را ندارند یعنی اگر مجرّد بمانند فاسد می‏شوند و بنابراین از باب دفع افسد به فاسد می‏گویند باید ازدواج کرد. از این‌رو پاپ مسیحیان از میان مجرّدها انتخاب می‏شود که در تمام عمر این آلودگی را پیدا نکرده است. در اسلام برخلاف مسیحیت است:
«مِنْ اخْلاقِ الْانْبِیاءِ حُبُّ النِّساءِ؛۴ دوست داشتن زنان از اخلاق انبیاء است».
پس ازدواج اولین مرحلۀ خروج از خودِ طبیعی فردی و توسعه پیدا کردن شخصیت انسان است. بعد از ازدواج، وقتی می‏خواهیم کار کنیم برای منِ تنها نیست؛ آن «من» تبدیل به «ما» می‏شود به طوری که انسان آن‌قدر به سرنوشت خانواده علاقه‏مند است که به سرنوشت شخص خودش توجه نمی‌کند و رنج می‏برد تا آن‌ها در آسایش باشند».۵
همچنین شهید مطهری(رح) می‌فرمایند:
«یک پختگی هست که جز در پرتو ازدواج و تشکیل خانواده پیدا نمی‌شود، در مدرسه پیدا نمی‌شود، در جهاد نفس، نماز شب و ارادت نیکان پیدا نمی‌شود، این را فقط در همین ازدواج و تشکیل خانواده باید به دست آورد».۶

دو. عمل به سنت پیامبر اکرم(ص)
از سفارشات پیامبر گرامی اسلام(ص)، سفارش به ازدواج و تشکیل خانواده است، پیامبر اکرم(ص) مجرد ماندن را کاری ناشایست و ازدواج و زمینه‌ای جهت محبت به همسر و فرزندان را سنت خویش قلمداد می‌نمودند.
بنابراین یکی از اهداف ازدواج، عمل به سفارش پیامبر اکرم(ص) است تا از این منظر اسباب رضایت خدا و رسولش را حاصل کرده باشیم، همچنین از سیره و روش اشرف مخلوقات عالم، که بهترین الگوست، تبعیت کرده باشیم.
پیامبر اکرم(ص) فرمودند:
«ازدواج سنت من است و هر که از سنت من سرپیچی کند از من نیست».۷